Op de redactie van de webwinkel gaf het wel verwarring. De verschillende materialen waarvan de wijnglazen zijn gemaakt: zijn ze nu van glas of kristal? En wat is nou dat kristalglas of loodvrij kristal waar sommige fabrikanten over spreken en waarom gebruikt men soms loodkristal?
Glas
Laat ik bij het begin beginnen: het meeste glas is gemaakt van een mengsel van zand, kalk en soda. In de keuken gebruiken we ook veel hittebestendig glas, meestal genoemd bij de merknaam Pyrex. Dit wordt gebruikt voor ovenschalen en pannendeksels, dit glas heeft een andere samenstelling. En ten slotte is er dan kristal: glas waar de kalk in het mengsel (deels) is vervangen door lood om zo de eigenschappen van het materiaal aan te passen.
Loodkristal
Loodkristal is een 17e eeuwse Engelse vinding. Door het toevoegen van lood is het glaswerk zachter en beter te bewerken. Glasblazers hebben zo meer tijd om het kristal te vormen en het is ook beter te slijpen dan gewoon glas. Tevens verhoogt het lood de helderheid van het glas, een eigenschap die wijnkenners erg waarderen en geeft het een mooie klank bij het proosten. Een aardige test om glas van kristal te onderscheiden is luisteren naar de klank: als je er zachtjes tegenaan tikt geeft kristal een helder en zingend ‘ping’ geluid, waar gewoon glas niet verder komt dan een droge ‘pok’.
Kristalglas
Dan is er kristalglas, een naam die steeds vaker voorkomt als het om glaswerk gaat. Vooral voor wijnglazen is het een populair materiaal. Behalve voordelen heeft loodkristal ook nadelen: het glas wordt er een stuk kwetsbaarder van en lood is giftig. Dat laatste moet je wel relativeren: de hoeveelheid lood die in de wijn oplost is nog altijd een fractie van wat je binnenkrijgt met het eten van een normaal dieet. Zolang dranken niet langere tijd, meer dan een paar uur, in loodkristal worden bewaard is er niets aan de hand. Om de nadelen van lood, en dan vooral de kwetsbaarheid te omzeilen zoeken fabrikanten steeds vaker naar loodvervangers in het kristal.
Volgens de Europese wetgeving mag glas pas kristal heten als het voor minstens uit 10% lood bestaat. Daar wringt de schoen: De wet kijkt niet naar de effectieve eigenschappen van het glas, maar alleen naar de samenstelling ervan. Indien het loodgehalte hoger is dan 24% spreekt men van loodkristal. Een loodgehalte van minstens 30% maakt hoog loodkristal dat bijvoorbeeld wordt gebruikt door Swarovski. Geslepen geeft dit materiaal een schittering en lichtbreking die zich kan meten aan die van diamant.
Ook al heeft een wijnglas alle eigenschappen die kristal ook heeft, het mag zonder lood geen kristal heten. Daarom is de fantasienaam kristalglas bedacht, dat mag wel worden gebruikt.
Loodvervangers
Schott Zwiesel is zo’n fabrikant die werkt met loodvervangers. In plaats van loodoxide mengen zij titaanoxide in het glasmengsel. Dit metaal geeft het glaswerk vergelijkbare eigenschappen als lood doet: het glaswerk is helder, heeft een mooie lichtbreking en maakt een fijn en zingend ‘pinggeluid’. Prima geschikt om een glasharp van op te zetten. Maar ook om mee te klinken bij het proosten: titaanoxide maakt het glaswerk een stuk sterker. Bij het verkopen van glaswerk jaag ik klanten vaak de stuipen op het lijf door met het glaswerk van Zwiesel even flink tegen de stelling te slaan. Niet dat het onbreekbaar is, maar het kan letterlijk tegen een stootje. Een veel gewaardeerde eigenschap in de horeca.
Geschreven door Daniëlle Wagemakers, zij werkt bij Kookwinkel Oldenhof in Hilversum.
3 Comments
Naar aanleiding van het debacle dat in de media al tot ‘Kristalgate’ is gedoopt een toevoeging:
Albert Heijn heeft in het najaar een spaaractie gehad waar men kon sparen voor kristalglazen wijnglazen. Toen duidelijk werd dat kristalglas niet hetzelfde is als kristal is er geklaagd bij de Reclame Code Commissie, wegens misleidende reclame. Deze week deed de RCC uitspraak in de zaak.
De Reclame Code Commissie heeft de klagers in het gelijk gesteld. Zij vinden dat Albert Heijn de consument misleid heeft en dat er eigenlijk de technisch correctere term ‘sonoorglas’ gebruikt had moeten worden. Ook al geeft de commissie in de uitspraak toe dat deze term niet gangbaar en bij consumenten volstrekt onbekend is. Kristalglas zou toch te makkelijk de verwachting scheppen dat het om loodkristal zou gaan.
Met de uitspraak van de Reclame Code Commissie ben ik het niet eens. Albert Heijn heeft vanaf het begin altijd duidelijk verteld dat het om kristalglas ging. Buiten snap ik ook gewoon niet waarom men nog zoveel waarde hecht aan dat lood in het glaswerk. Kristalglas met andere metalen, zoals titaanoxide, zijn technisch superieur aan kristal. Het is sterker, minder breekbaar, net zo helder en wél vaatwasmachinebestendig. Bovenal: het bevat geen schadelijke stoffen, ook niet in de kleinste hoeveelheden, dat is iets waar toch steeds meer op gelet wordt: zowel in voedsel en ook in keukengereedschappen.
Mijn vraag aan Google wat sterker is, glas of kristal, leidde mij naar bovenstaand artikel. Helder maar niet triviaal geschreven. Ineens zie ik de nuance tussen glas en kristal en besef ik dat die laatstgenoemde beslist geen ideaal hoeft te zijn voor glaswerk. Wel een paar vraagjes: vanaf wanneer maakt kristalglas opgang? Wordt er nog steeds écht kristal gemaakt voor glaswerk (dus met lood)? En waarom houdt Europese wetgeving nadrukkelijk vast aan de samenstelling van glas om te bepalen of het kristal mag heten? Ook interessante comment van de auteur!
Beste Floris,
Echt kristal, met lood, wordt ook nog steeds geproduceerd. Sinds dit blog ben ik er op gaan letten en viel het me op dat steeds meer fabrikanten van kristallen wijnglazen overstappen op kristalglas met alternatieven voor het lood. Maar er wordt door sommige producenten ook nog steeds lood gebruikt. Hoelang er al kristalglas gemaakt wordt weet ik niet zeker. In elk geval al zolang ik bij kookwinkel Oldenhof werk, dat is zo’n 10 jaar.
Waarom de wetgeving niet wordt aangepast is mij niet geheel duidelijk, het lijkt me dat het een onderwerp is dat niet erg hoog op de agenda staat. Dat kristal een beschermd product is, net als boter bijvoorbeeld, is gewoon iets dat in het verleden is ontstaan. Zeker als dit op Europees niveau aangepast moet worden gaat daar nogal een proces aan vooraf.